Gostyń

Gostyń to miejscowość w gminie Świerzno. Położona jest na skrzyżowaniu dróg w kierunku Pobierowa, Wrzosowa i Świerzna. Ze źródeł historycznych wiadome jest, że wieś istniała już  w 1321 roku, a w 1449 roku we wsi wybudowany był pałac otoczony parkiem.

Majątek w Gostyniu od czasów średniowiecza aż do 1945 roku należał do rodziny von Brockhusen. W Gostyniu wznieśli swoją rezydencję. Rodzina prowadziła prężnie funkcjonujący folwark. Ważnym dla von Brockhusenów był rok 1661. Wtedy to w wielkim pożarze wsi spłonął ich pałac a także XIII – wieczny kościół i plebania oraz wiele zagród chłopskich. Właściciele ziem w Gostyniu w 1880 roku wznieśli nową rezydencję, założyli otaczający pałac park. W XIX wieku powstał nowy, duży folwark. W 1892 roku majątek Gostynia liczył 585 hektarów ziemi, 850 sztuk owiec, 75 sztuk bydła, 70 sztuk trzody chlewnej, 36 koni. Wszystkie te dobra należały wówczas do jednego właściciela, który zjednoczył podzielone w poprzednich wiekach gospodarstwo.

Wiadomo też, że w 1925 roku właścicielem majątku był Hans Heinrich von Brockhusen.

Przed wybuchem II wojny światowej majątek został powiększony i liczył wówczas: 576 hektarów ziemi, 43 konie, 209 sztuk bydła, 264 sztuki trzody chlewnej, a po1945 roku został przejęty przez władze Polski.

We wsi znajduje się pałac o powierzchni ponad tysiąca m2. Pochodzi on z końca XIX wieku. Zbudowany został w stylu eklektycznym (łączącym ze sobą elementy architektoniczne z różnych epok) na miejscu wcześniejszego średniowiecznego pałacu.

Jest to budynek dwukondygnacyjny , zbudowany na planie prostokąta, kryty jest dachem kopertowych – czterospadowym. W elewacji frontowej pałacu znajduje się ganek zwieńczony ryzalitem (wysuniętą częścią elewacji budynku tworzącą integralną część, dzielącą budynek na dwie części)  i tympanonem (ostrołukowe pole umieszczone w górnej części portalu ponad nadprożem) z herbem rodu. W elewacji od strony ogrodu znajduje się pięcioboczny wykusz (wystający z lica elewacji fragment budynku nadwieszony powyżej parteru), a z boku budynku taras i oranżeria.

W sąsiedztwie pałacu znajdują się budynki gospodarcze oraz częściowo zachowany park dworski, który ma powierzchnię ponad dwóch hektarów. Został on stworzony w stylu francuskim, obowiązującym na przełomie XVIII i XIX wieku.

Budynek jest wyremontowany i od 1962 roku mieści się tam szkoła podstawowa.

Ciekawostką historyczną jest to, że od 1888 roku Gostyń z Kamieniem Pomorskim łączyła nowo wybudowana droga. W kwietniu 1939 roku pomiędzy Gostyniem a Kamieniem Pomorskim kursował dwa razy dziennie autobus na nowo założonej linii autobusowej. W Gostyniu znajdowała się również stacja kolejowa, a w sezonie letnim funkcjonowało połączenie pociągiem pospiesznym na trasie do Berlina.

W Gostyniu znajdowała się apteka, gabinet lekarski, wypożyczalnia samochodów, korty tenisowe. Istniało także połączenie z Pobierowem. Było to połączenie omnibusem (wieloosobowym pojazdem krytym,  konnym, a potem z napędem, który był poprzednikiem autobusu). Połączenie to przyczyniło się do rozwoju uzdrowisk w Pobierowie. O randze Gostynia w rozwoju życia letniskowego świadczy też fakt, że to tutaj znajdował się zarząd kąpieliska.

W Gostyniu znajdowały się dwa kościoły. Starszy z XIII wieku, który spłonął w pożarze wsi i został odbudowany w XVII wieku, uległ rozbiórce w 1954 roku z powodu częściowemu uszkodzenia w czasie walk podczas II wojny światowej.  Nie ma informacji, czy przetrwało jego cenne wyposażenie, tj.:

  • Ołtarz z 1633 roku z drzewa sosnowego i lipowego ze sceną Ostatniej Wieczerzy,
  • Średniowieczne tryptyki przedstawiające sceny Narodzenia Chrystusa, Chrztu w Jordanie i Ukrzyżowania i Zmartwychwstania,
  • Ambona z 1688 roku wykonane z drewna dębowego i sosnowego ,
  • Chrześnica z 1653 roku w formie kielicha, z drewna dębowego i sosnowego,
  • Mosiężna misa chrzcielna z 1702 roku,
  • Empory renesansowe z XVII wieku z drewna sosnowego z tarczami herbowymi rodów pomorskich von Brockenhusen, von Wopersnow, von Plotz, von Kleist, von Fleming, von Bonin i innych,
  • Stelle renesansowe z XV wieku z drewna dębowego i sosnowego z bogata snycerską,
  • Organy z 1848 roku umieszczone w emporze zachodniej, która w latach 1902 i 1926 poddane były konserwacji,
  • Epitafia dedykowane Hansowi Carlowi von Brockhusen, pastorowi Andreasowi F. Sillins, Friedrichowi von Brockhusen, Friedrichowi von Koepfell,
  • Tablice epitafijne poświecone żołnierzom poległym w wojnie napoleońskiej, prusko-austriackiej oraz I wojnie światowej,
  • Krucyfiks z drewna lipowego z XVI wieku znad ołtarza,
  • Plaskorzeźba Koronacji Maryi z XVI wieku,
  • Figury apostołów z drewna lipowego z XV wieku,
  • Obrazy olejne na Płotnie z popiersiami ewangelistów ufundowane przez rodzinę von Brockhusen,
  • Dwa cynowe lichtarze ołtarzowe z XVI wieku,
  • Cynowy świecznik z 1666 roku,
  • Kielich mszalny z pozłacanego srebra z 1693 wieku,
  • Patena z pozłacanego srebra z 1653 roku,
  • Dzwon spiżowy odlany w 1829 roku,
  • Żyrandol spiżowy z około 1700 roku,
  • Świecznik (kinkiet) mosiężny z XVI wieku.

Nie znaleziono bliższych informacji na temat miejsca, gdzie znajdują się te zabytkowe przedmioty: czy zostały wywiezione wraz z uciekającą niemiecką ludnością cywilną lub wycofującymi się żołnierzami, czy też zostały zniszczone przez osiedleńców, którzy tuż po wojnie często dokonywali dewastacji wszystkiego, co niemieckie. A szkoda. Obecnie dbamy o zabytki, odnawiamy je, poddajemy zabiegom konserwatorskim. Sprzyja temu duże zainteresowanie nowego pokolenia i władz, które wspierają społeczność lokalną w ratowaniu dorobku poprzednich pokoleń.